Peter is 65 jaar en hoort inmiddels wat slechter. Hij kan daar al jaren goed mee leven. Maar dan gebeurt het. Twee keer achter elkaar. Na het geven van een lezing kan hij niet adequaat reageren op vragen uit het publiek. Hij hoort ze simpelweg niet goed. Hij staat voor schut, voelt dat hij tekort schiet, en hij besluit dat een hoortoestel onontkoombaar is geworden.
En inderdaad, na aanschaf van twee apparaten kan hij op zijn werk weer goed functioneren. Hij verstaat collega’s beter, mits de groep niet te groot is. Thuis vindt hij het toestel echter vervelend: het jeukt, de batterijen zijn constant leeg en het versterkt ook ongewenste geluiden, zoals het openslaan van de krant. Hij zegt dat hij niet kan ontspannen met het toestel in en hij heeft bovendien het idee dat hij er niet veel beter door hoort. Thuis draagt Peter zijn toestel dus nauwelijks.
Peters vriendin is hier boos over. Dat hij haar vroeger niet verstond, was logisch. Hij was gewoon wat doof aan het worden. Maar nu er hoortoestellen in huis zijn, kan ze dit niet langer verdragen. In principe zou hij haar gewoon kunnen verstaan, als hij die dingen maar in zou doen. Is de communicatie met haar dan niet belangrijk genoeg voor hem?
Het verhaal van Peter laat zien wat hulpmiddelen kunnen doen. Dat de impact van een hoortoestel zoveel verder gaat dan functionaliteit of esthetiek. En dat de effecten niet uitsluitend positief of negatief zijn. In het geval van Peter zorgen de toestellen er weliswaar voor dat hij op zijn werk weer kan ‘meedoen’ (insluiting). Thuis zorgt het echter voor een nieuwe kijk op zijn beperking en een onverwachte vorm van uitsluiting. Dat hij slecht hoort is niet langer iets dat Peter overkomt en dat erbij hoort. Dat hij slecht hoort, komt doordat hij niet zijn best doet. Zijn slechthorendheid is verwijtbaar geworden.
In mei 2013 loopt het onderzoek van Hilje van der Horst en mij af. We zijn in de eindfase beland. We hebben veel mensen gesproken en veel verhalen gehoord. Zoals het verhaal van Peter. En elk hulpmiddel (armprothese, hoortoestel en incontinentiemateriaal) heeft weer andere inzichten opgeleverd.
Op 11 april 2013 presenteren we de eindresultaten op ons symposium Meer dan Handig. De doelgroep bestaat uit zorgverleners, producenten en gebruikers van hulpmiddelen en patiëntenorganisaties. En dat is spannend, want tussen hen voelen wij ons, als sociologen, juist de buitenstaanders.
Maartje Hoogsteyns
maartje.hoogsteyns@wur.nl