Het vakgebied Disability Studies

Het interdisciplinaire vakgebied disability studies bestudeert disability als complex maatschappelijk verschijnsel. Disability studies gaat ervan uit dat begrippen die gebruikt worden - zoals ‘beperking’, ‘handicap’, ‘disability’ - sociale constructies zijn, waarvan de betekenissen onderhevig zijn aan veranderingen in tijd, plaats en context. In dit onderzoeks- en onderwijsveld wordt gekeken hoe disability betekenis krijgt en vertegenwoordigd wordt in de maatschappij en hoe veranderingen daarin teweeg gebracht (kunnen) worden. Hoe de samenleving disability ziet, heeft verstrekkende gevolgen voor het leven van mensen en voor de samenleving als geheel. Disability studies erkent beperkingen als gewoon onderdeel van het menselijk leven in al zijn diversiteit. 

Het vakgebied is ontstaan in de 80-er jaren van de vorige eeuw en kwam voort uit de burgerrechten- en emancipatiebeweging van mensen met beperkingen. Er werd daarbij afstand genomen van de individualiserende en medisch georienteerde visie op ‘beperkingen’ en ingezet op het sociale model van kijken: het is de samenleving die door haar materiele en immateriele ontoegankelijkheid en negatieve stereotyperingen mensen met beperkingen disabled maakt en buitensluit uit allerlei domeinen van de samenleving. Hiermee wordt disability een kritisch begrip, dat zijn betekenis krijgt door de sociale en culturele context. Recentelijk wordt wel gesproken van een contextueel of cultureel model van disability, waarin de verschillende modellen en de verschillende visies op de relatie tussen de omgeving, de persoon en het lichaam, met elkaar worden verbonden en geconfronteerd. 

Disability studies is gericht op de emancipatie van mensen met beperkingen. Mensen met uiteenlopende beperkingen zijn dan ook vanzelfsprekend betrokken in alle mogelijke rollen. Disability studies heeft tot doel bij te dragen aan de voorwaarden voor een inclusieve samenleving en het daarbij behorende beleid. Het gaat hier om alle levensterreinen, zoals vrije tijd, wonen, scholing, werk en gezondheid. 

Het onderzoeksveld is ontstaan in de Verenigde Staten en Engeland en verspreidt zich nu geleidelijk over de wereld. Zo zijn er aan verschillende universiteiten en faculteiten opleidingen en onderzoeksinstituten gevestigd vanuit bijvoorbeeld politicologie, cultuurstudies, rechten, sociale wetenschappen, economie, literatuur en geschiedenis. Niet alleen wetenschappers, maar bijvoorbeeld ook belangenbehartigers, kunstenaars en ervaringsdeskundigen leveren hun bijdrage aan het vakgebied. 

In Nederland is disability studies als interdisciplinair vakgebied niet eerder van de grond gekomen, ondanks enkele initiatieven daartoe. Daarom heeft de stichting Disability Studies in Nederland zich ten doel gesteld deze lacune te vullen. Door disability studies onderzoek, onderwijs en kennisdeling wordt in Nederland een body of knowledge ontwikkeld, dat zich kenmerkt door:

  • een contextueel en hybride model van disability
  • een cross-disability insteek
  • een transdisciplinair perspectief
  • actieve betrokkenheid van mensen met beperkingen (en hun netwerken) (Hoppe, Kool & Schippers, 2011).