Er is toenemende aandacht voor participatief onderzoek: onderzoek waarin door mensen met en zonder een beperking wordt samengewerkt. Ingegeven en ondersteund door de slogan ‘Nothing about us, without us’ wordt inclusieve samenwerking ook steeds meer als voorwaarde gesteld door subsidieverstrekkers. Ook binnen het ZonMw Nationaal Programma Gehandicapten (NPG) speelt samenwerking tussen mensen zonder en met een beperking in de gehonoreerde projecten een belangrijke rol. Het project Samen Werken, Samen Leren brengt deze samenwerking in beeld. Hiertoe verzamelen we in ieder project informatie bij de projectleider, een onderzoeker en co-onderzoeker(s). Om als onderzoeker door een andere onderzoeker te worden bevraagd op deze samenwerking, die vaak een zoektocht is, blijkt voor alle partijen spannend.
Met vallen en opstaan
Voor veel co-onderzoekers is het NPG ‘Gewoon Bijzonder’ een van de eerste projecten waarin zij langduriger samenwerken in een onderzoeksproject. Vanuit het project ‘Samen werken, samen leren’ wordt gevraagd wat de meerwaarde is van samen onderzoek doen, wat voor mooie dingen deze samenwerking oplevert, maar ook waar het anders zou kunnen. In de verhalen wordt de zoektocht zichtbaar:
De onderzoeker, die graag de tijd wil nemen om de co-onderzoeker mee te nemen in het onderzoeksproces, maar daar niet altijd tijd voor heeft en de balans zoekt tussen informatie delen en overvragen. De onderzoeker die weet hoe veel tijd onderzoek kan kosten en hoe lang het kan duren voordat er resultaten zijn, maar die ook werkt met een co-onderzoeker die juist behoefte heeft aan resultaten op korte termijn, zodat het zichtbaar wordt wat er is gedaan.
De co-onderzoeker, die ervaart dat er mensen zijn die echt geïnteresseerd zijn in zijn/haar verhaal en er oprecht wordt geluisterd, maar zich ook realiseert dat er op andere plekken in zijn/haar (werkzame) leven minder naar hem/haar geluisterd wordt en er minder aandacht voor zijn/haar verhaal is. Hoe ga je daar mee om? De co-onderzoeker, die ervaart dat onderzoek soms heel snel gaat, die ervaart dat hij/zij niet overal bij aan kan sluiten, maar graag wel betrokken wil zijn en blijven. Hoe communiceer je dat met de onderzoeker? Hoe kan je betrokken blijven, maar niet overvraagd worden?
Dit is een proces van vallen en opstaan, waarin fouten gemaakt mogen worden, zolang dit proces maar gezamenlijk is. Een gezamenlijke zoektocht maakt mensen namelijk bewust en sterk. Sterk om te gaan staan voor hun ervaringen en die te delen met anderen. In het project ‘Samen werken, samen leren’ hebben we oprechte aandacht voor deze verhalen, wat maakt dat we gezamenlijk de samenwerking tussen mensen met en zonder beperking kunnen versterken.
Samenwerking
Elk project is bijzonder en elk project is uniek. In elk project zijn de werkzaamheden van de onderzoeker met een beperking vormgegeven op basis van de draagkracht van deze onderzoeker, vanuit het thema dat onderzocht wordt, vanuit het soort onderzoek dat uitgevoerd wordt en vanuit de mogelijkheden in het project om de ondersteuning van onderzoekers met een beperking vorm te geven. Hierdoor is er een grote diversiteit aan werkzaamheden die de co-onderzoekers uitvoeren binnen de projecten, aan de hoeveelheid contact dat er is tussen de onderzoeker en co-onderzoeker en dus ook de manier waarop de samenwerking wordt vormgegeven. En dat geeft ook de uitdaging, want hoe creëer je een gelijkwaardige samenwerking?
Door met elkaar in gesprek te gaan en verwachtingen te verhelderen. Door af te stemmen wat iemand kan en aankan. Door te voelen dat elke vorm van kennis (van de co-onderzoeker, van de onderzoeker en van andere projectleden) even waardevol is. Gelijkwaardige samenwerking tussen mensen met en zonder beperking vraagt openheid en respect, vraagt vertrouwen om samen deze uitdagingen aan te gaan, en te ervaren dat het ons als (co-)onderzoeker, maar ook als mens zal verrijken.
Verrijking
‘Samen werken, samen leren’ brengt mij als onderzoeker een enorm rijke hoeveelheid aan verhalen. Verhalen over dromen die mensen willen verwezenlijken door aan een onderzoeksproject deel te nemen, verhalen over ontwikkelen en doorgroeien als onderzoeker en verhalen over erkenning en begrip voor de persoon achter de onderzoeker. Ik hoop dat ik nog veel van deze verhalen mag horen, en mag luisteren en ervaren hoe mooi samenwerking kan zijn, in al haar kwetsbaarheid.
Kim van den Boogaard is post-doc onderzoeker binnen het project ‘Samen werken, samen leren’.