Anja in Wajongland en participatiefilm

Edwin de Vos
|

‘Niemand uit mijn omgeving zal naar mijn openbare filmpresentatie komen’ zegt Femke. ‘Mijn begeleiders hebben geen tijd’ en ‘geïnteresseerde internet-kennissen wonen te ver weg’.  ‘Mijn ouders nodig ik niet uit want de situatie is gevoelig’. Het ‘Bijzondere’ filmteam luistert aandachtig. Femke heette vroeger Friso en heeft een licht verstandelijke beperking. Zij zit in een transgender traject bij de VU, want voelt zich vrouw. Teamlid Ruud is een stoere jonge man van 18 die op zijn 10de in een jeugdinstelling is geplaatsd waar hij is mishandeld. Anja is net 21 en heeft slechts acht procent zicht na een ziekte die begon op haar 16de.  Zij doen mee aan ons Participatie filmproject. Een bijzondere vorm van Participatief Actie Onderzoek waarbij we methoden ontwikkelen die stigma’s de wereld uit helpen door jonge mensen met een beperking hun eigen film te laten maken.

Naar mensen met een beperking wordt slecht geluisterd. Participatie Film betrekt een groep mensen bij het bedenken, regisseren, opnemen en presenteren van hun eigen film. Een film maken is een geweldige manier om mensen bij elkaar te brengen om zaken te onderzoeken, misstanden ter sprake te brengen en creatief te zijn en verhalen te vertellen. Tijdens hun filmpresentaties weerleggen de jongeren met een vlekje vooroordelen van beleidsmakers en gemeenschappen. Zij tonen problemen aan en communiceren over hun trots, wensen en ideeën.

Ons eerste Postkamer team bestond uit vier jongeren met een licht verstandelijke beperking. Tegenwoordig hebben ze allemaal een smartphone met camera en weten meer over cameratechniek dan begeleidsters. Zij namen graag hun ouders mee naar de avondpresentatie van de films over ‘waar ze goed in zijn’. Die werd bezocht door tachtig personen waaronder wethouders en vertegenwoordigers van UWV en locale zorg- en schoolinstellingen. Ondernemers kwamen helaas niet.

Na de presentaties en interviews bespraken aanwezigen hoe we deze jongeren betaalde werkzaamheden kunnen bieden in plaats van Wajong-uitkeringen. De Participatiewet en de banenafspraak bieden hier ruimte voor en de ideeën dienen van onderaf te komen. Niets over ons zonder ons! Jammer dat er geen werkgevers waren.

Ook filmteamlid Tamara was die avond niet aanwezig. Sinds ze klasse-assistent is van groep 3 op de basisschool schaamt zij zich voor de horeca- dagbesteding -locatie waar dagelijks mensen met een Licht Verstandelijke Beperking werken. Waarom zou zij geen recht hebben op vooroordelen als we die allemaal hebben? Wel is zij trots op haar twee filmpjes waarin ze basisschool-kinderen begeleidt. Deze zijn met toelichting te zien op YouTube, Facebook en websites.

Participatie Films maken met de tweede groep blijkt lastiger omdat er sprake is van meervoudige problematiek. Ruud blowt op dokters advies. Dat onderdrukt de pijn van zijn chronische alvleesklieronsteking. Dan weet hij de volgende dag moeilijk zijn zelfgeschreven scenario te herinneren. Het scenario omvat zijn dagelijkse activiteiten. Die spelen zich vooral thuis achter geraniums en Albert Hein groenteplantjes af. Geld voor andere activiteiten is er niet meer vanuit de overheid. Nadat we hem zijn scenario-tekeningen tonen vertelt hij trots voor de camera over zijn vrijwilligerswerk en beschermd zelfstandigwonen huis. Zijn hobby’s zijn telefoons repareren en computeren. Zijn ouders komen niet naar de film-vertoning in het stadhuis.  

Anja verwacht wel dat haar moeder en zus meekomen. Omdat zij slechtziend is bedacht en regiseerde zij een film over de hindernissen voor mensen met een visuele beperking. In de film vertelt zij dat op alle geldautomaten een spraakfunctie moet komen zodat visueel beperkten zelfstandig kunnen pinnen. Zij toont tegelijkertijd waar zij heel goed in is, namelijk spreken.

De filmavond in het stadhuis trok 35 mensen en de begeleidsters van Femke en Ruud waren er bij. Na de filmvertoning discusieerden de bezoekers in groepen verspreid in het stadhuis. Anja komt in aanmerking voor de nieuwe Wajong 2010, waardoor zij via het UWV een inkomen heeft. Zij is bang die kwijt te raken als zij pogingen doet werk te vinden. Ik verzeker haar dat dat niet zo is zolang zij een klantmanager heeft die de wet kent. Een jongere met een autistische stoornis vertrouwt daar niet op en wil om die reden niet meedoen aan ons filmtraject. Veel jongeren met een Wajong zijn onderduiker.  Had Anja na 2014 Wajong aangevraagd dan was deze afgewezen. Vanaf 2015 komen er jaarlijks 10.000 Anja’s, Ruuds en Femkes zonder geld thuis achter Albert Hein groenteplantjes te zitten. Zij wachten op werkgevers en op de gemeente voor begeleiding naar werk. Hopelijk dat Participatie Film hen een stem geeft waardoor zij worden gehoord, want de rij voor hen is veel te lang.

Edwin de Vos is projectleider Inclusieve Stad en projectleider van het project 'Participatiefilm' voor DSiN